תוספי תזונה בריאים לטיולים: מה לארוז לחיזוק המערכת החיסונית, שינה ועוד
ืืืกืงื ืืช
- ืืืขืจืื ืืคื ื ืื ืกืืขื: ืืชืืืื ืืืืง ืืช ืืขืจืืช ืืืืกืื ืฉืืื ืฉืืืข ืืคื ื ืืืืื ืืขืืจืช ืชืืกืคื ืชืืื ื ืืฉืืืื ืืื ืืืืืื C, ืืืฅ ืืกืืืืง.
- ืฉืืื ืืืกืืืืช: ืฉืืืจื ืขื ืจืืช ื ืืืืื, ืืชื ืขืืืคืืช ืืฉืื ื ืืชื ืืขื ืชืืืคื ืื ืืืจืืื ืืืขืืืืช ืืืืชืจ ืืืจืืืฉ ืืืืืืื ืืืื ืืืื.
- ืืจืื ืขืจืืช ืชืืกืคื ืชืืื ื ืืืื: ืืืืื ืขืืจืื ืกืคืฆืืคืืื ืืืขืืืช ื ืคืืฆืืช ืื ืกืืขืืช, ืืืื ืืืืื ืื ืืืืคืื ืื'ื ืื, ืคืจืืืืืืืงื ืืชืืืื ืืืขืจืืช ืืขืืืื ืื'ืื ื'ืจ ืืืืคืื ืืืืืืืช ื ืกืืขื.
- ืืืคืื ืืื ื ืืืืช ืกืคืฆืืคืืช ืื ืกืืขื: ืฉืงืื ืืคืฉืจืืืืช ืืืขืืืช ืืื L-theanine ืืืจืืช ืืืกื ืื ืชืืฆืืช ืงืืืคืช ืืืจื ืืชืืืื ืืืืืืจ ืืื ืืืืจืืืืช ืืืืจืืืื ืืืืกืืช ืืจืืืืช.
ืืชืืจืื ืืจืืืืชืืื ืืืื ืืืื
ืืืืืื ืืฆืืขืื ืืืืื ืืช ื ืืืจืช ืืืงืืจ ืชืจืืืืืช ืืืฉืืช, ืืืฆืืจ ืืืืจืื ืืช ืืืชื ื ืฉืืืื ืืืืชื ืชืง ืืฉืืจืช ืืืืืืื. ืืื ืื ืื ืืืื ืืฉืืฉ ืืช ืืจืืืืชื ื, ืืืฉืืฃ ืืืชื ื ืืืืืืงืื ืืืฉืื ืืืกืืืช ืืืืกืืื ืฉื ืืฉืื ื ืืืขืืืื ืฉืื ื.
ืืืืฉืืช ืืืืืืช ืื ืฉืจืง ืงืฆืช ืืื ื ืืืืื ืืขืฉืืช ืืช ืื ืืืืื. ืขื ืืื ืืืฆืืข ืืืคืื ืืจืืืื ืืื ืืืืืืื, ืชืืืื ืืืจืืืฉ ืืืื ืืืื, ืื ืจืืืืื ืืืืื ืื ืืืื ืืช ืืื ืจืืข ืืืจืคืชืงื ืฉืืื.
1. ืืคื ื ืฉืืชื ืืืฆืืื: ืืชืืื ื ื ืืืืื ืืจืื
ืืืื ื ืืืจ ืืชืืื ืืืื ื ืืืื. ืืกืคืจ ืฉืืืขืืช ืืคื ื ืืืฆืืื, ืืืงื ืื ืืืืืฆืื ืื ืืืืช ืืจืืืืชืืืช ืื ืืืกืื ืื ืกืคืฆืืคืืื ืืืขืืื. ืื ืื ืืื ืืื ืืืจืืื ืขืจืืช ืขืืจื ืจืืฉืื ื ืงืื ื ืื ืกืืขืืช ืขื ืคืจืืืื ืืืื ืืื ืืื ืชืืืืฉืืช, ืงืจื ืืื ื, ืืฉืืื ืืืืื ืืื ืชืจืืคื ืืืฉืืช.
ืื ืืชื ืกืืืืื ืืืจืื ืืืฉืื ืื ืืืข ืืืืกืืช, ืืฉื ื ืชืืกืคื ืชืืื ื ื ืืืจืื ืืืืคืื ืืืฆืื ืืฆืืงื ืืืืคืื. ืฉื ื ืืืืืืืื ืื ืฆืืจืืช ืืืขืืืช ืฉื GABA ื-L-theanine. ืืจืืืขื ืืชืืื ืืืขืืื ืืื ืืืืื ืืืขืืืื ืืืื ืืงืื ืืจืืขื (ืฉืื ื) ืืื ืชืจืืคืืช ืืจืื ืจืืืช.1 ืคืฉืื ืืื ืืืช ืืืืคืฉืจืืืืช ืืืื 30 ืขื 45 ืืงืืช ืืคื ื ืืืืจืื ืืื ืืืคืื ืื ืขืฆืื ืืช. ืื, ืืืื ืฉืืฉ ืืื ืืื ืืขืืจื ืืืืฅ ืืืื ืืืืฉื ืื ืืคื ื ืืืืกื.
ืืคื ื ืืืกื ืื ืื ืืืื ืืืืฉืื ืืืชืืื ืืชืืื ืืืืคื ืืืื ืืืขืจืืช ืืืืกืื ืฉืืื. ืฉืงืื ืืืชืืื ืฉืืืข ืืคื ื ืืืืื ืฉืืื:
- ืืืืืื C: ื ืืื ืืืฆืื ืืืื ื ืืชืืื ืืืื ื ืืืกืื ืืช ืืืกืืืข ืืื ืืขืช ืืืจืื ืืืจืื ืื ืฉืืื.2
- ืืืฅ: ืืืฅ, "ืฉืืืจ ืืกืฃ ืฉื ืชืคืงืื ืืขืจืืช ืืืืกืื", ืืคืขืื ืชืืืื ืืฉืืื ืื ืื ืืืืืืื ืืืจืื ืื ืฉืืื ืืขืืืื ืืช, ืืืืืื ืื ืืฉืชืืฉืื ืืืืืืืช ืืขืืกื.3,4
- ืคืจื ืืกืืืืง: ืฆืื ืืจืคื ืืกืืจืชื ืื ื ืืงืจ ืืฉื ืืืืืชื ืืชืืื ืืชืืืื ืืืกืื ืืช ืืจืืื, ืืืืืื ืื ืื ืืชืืจืื ื ืฉืืืชืืื ื ืคืืฆืื. ืื ืืกืื ืืงืจืื, ืืคืื ืกืืืืช, ืืืืงืจ ืคืืฆืื ืืฉื ืช 2016, ืืืื ืื ืืชืืฆืืช ืกืืืืง ืืฉ ืืฉืคืขืืช ืืืืืืืช ืืืื ื ืืคื ื ืชืกืืื ืื ืืืจืื ืื ืฉืืื ืืขืืืื ืืช ืืื ืืืคืืชืช ืืฉื ืืืืื ืืืืืจืชื.5
2. ืฉืืจื ืขื ืจืืืช ื ืืืืื ืืืืืืช: ืืื ืืืค ืืืืืืื ืืืฉืื ืืืืชืจ ืขืืืจืื
ืฉืชืืื ืืจืืื ืืื ืงืจืืืืช ืืื ืืื, ืื ืืื ืืฉืืื ืืืืืื ืืฉืืืืืืื. ืืืืืืจ ืืชืื ืชืื ืืืืืก ืืืืข ืืฉืืฆื ืืืืฉ, ืื ืฉืขืืื ืืืืืื ืืืืืจืืช ืืืชืืืืฉืืช, ืขืืืคืืช ืืืืื ืจืืฉ.
ืืคืื ืืช ืื ืืืจืื ืืฉืืช ืืืชืื ืืงืืืง ืืื ืจื ืคืขืื ืืื ืขืช. ืฉืืคื ืืฉืชืืช ืืื ืืืืคื ืงืืืข ืืืืจื ืื ืืืื, ืื ืจืง ืืฉืืชื ืืจืืืฉืื ืฆืื. ืืืืกื ื ืืกืฃ, ืืืืืื ืืืื ื ืกืืขื ืืจืืืื ืื ืืืงืืื ืื, ืฉืงืื ืืืืกืืฃ ืืืงืช ืืืงืืจืืืืืื ืืืื ืฉืืื ืืื ืืกืืืข ืืืื ืจืืื ืืฉืืืื ืฉืืืืืื ืืืืขื.
3. ืชืขืืคื ืฉืื ื + ืืชืืืจื ืขื ื'ื ืื
ืฉืื ืืืจ ืื ืืจืืงื ืืช ืฉืืืช ืืืืื ืืืจ ืืืชืจ ืืชืฉืืฉืืช ืื'ื ืื. ืืื ืืขืืืจ ืืืืฃ ืฉืืื ืืืกืชืื ืืืืืจ ืืื ืืืฉ, ื ืกื ืืงืื ืืื ืฉืืืชืจ ืืืจ ืฉืืฉ ืืืขื ืขื ืืืืขื.
ืืฉืื ืื ืืืจืืืฉ ืื ืื ืืืืื ืื ืกืืขื. ืืจืืช ืฆืืืืจ ืืืืืชืืช ืืืืื ืืขืฉืืช ืืืื ืขืฆืื ืืืืกื ืืจืืื. ืืื ืืชืืื ืขืื ืืืชืจ ืืืืืืจ ืฉืื ื ืืจืื, ืืืื ืืฉืงืื:
- ืืืืื ืื: ืืืจืืื ืฉืืืืชืช ืืืืฃ ืฉืืืืข ืืืื ืืืฉืื. ื ืืืืช ืืื ืื ื ืืื ืฉืขื ืืคื ื ืืฉืื ื ืืืืื ืืขืืืจ ืืืคืก ืืช ืืฉืขืื ืืคื ืืื ืฉืืื.6
- ืืื ืืืื: ืืื ืจื ืื ืืกืืืข ืืืจืคืืืช ืฉืจืืจืื ืืืจืืขืช ืืขืจืืช ืืขืฆืืื, ืืืื ืืงืื ืฉืื ื ืขืืืงื ืื ืื ืืื ืืืชืจ.7
4. ืืืืื ืืื ืชืื ืืื ืชื ืืขื
ืืขืื ืฉืื ืกืืช ืืืื ืืงืืื ืืื ืืืืช ืืืืชืจืช ืฉื ืืืื, ืืืืืื ืื ืืืืจืื ืืืื ื ืืจืืืืช ืื ืกืืืจืื ืืืืืื ืืืชืืจ ืืช ืืขืจืืช ืืขืืืื ืฉืืื. ืืืื ืขื ืืืกืชืืืืช ืขื ืืืื ืื ืืจืื ืืฉืืืช ืชืขืืคื ืื ืชืื ืืช ืืืง ืขื ืืื ืืจืืืช ืืืืคืื ืืจืืืื ืืฉืืื, ืืื ืฉืงืืื, ืืืืคื ืืืืื ืื ืคืืจืืช ืืืฉืื.
ืืฉืืชื ืืืืืื ืืืืฅ, ืืคืฉื ืืืืืื ืืจืืื ืืืืืื. ืืื ืืชืช ืืืขืจืืช ืืขืืืื ืฉืืื ืชืืืื ื ืืกืคืช:
- ื'ืื ื'ืจ: ื ืืืืช ืชืืกืฃ ื'ืื ื'ืจ ืื ืฉืชืืืชื ืืชื ืืืืืื ืืขืืืจ ืขื ืื ืืืืช ื ืกืืขื ืฉืืชื ืขืฉืืืื ืืืืืช, ืืื ืื ืืืงื ืขื ืชืืืฉืืช ืฉื ืืืืื.8,9
- ืคืจืืืืืืืงื: ื ืืืืช ืคืจืืืืืืืงื ืืืืืช ืืืืื ืืกืืืข ืืฉืืืจื ืขื ืืืืื ืืจืื ืฉื ืืืืืงื ืืขืืื, ืฉืืื ืืืคืชื ืื ืื ืืืืช ืืขืจืืช ืืขืืืื ืืื ืืชืคืงืื ืืขืจืืช ืืืืกืื.10
- ืื ืืืื ืขืืืื: ืื ืืชื ืืชืื ื ืื ืืืชืคื ืง ืืืจืืื ืืืื ืืืจืืื, ื ืืืืช ืื ืืื ืขืืืื ืืคื ื ืื ืืืงืืื ืืืจืืื ืืืืื ืืขืืืจ ืืืืฃ ืืคืจืง ืฉืืื ืื, ืืืืื ืื ืืคืืืืืืช ืืฆืืจื ืืขืืื ืืืชืจ.
5. ืืืืื ืืช ืืืืฃ
ืืฉืืื ืืืืฉืืช ืืจืื, ืืจืืืช ืื ืืืืืก ืขืืืื ืืืืืื ืื ืืงืฉืืช ืืื ื ืืืืช. ืืงืคืืื ืืืื ืืชื ืฉืืชื ืืืืืื. ืงืืื ืืืชืื ืจืืืืื ืื ืฉืขื ืืืืกื, ืืฆืขื ืกืืืืื ืงืจืกืื ืืืืืืื ืฆืืืืจ ืคืฉืืืื ืืืืฉื, ืืืืจื ืืืืื ืืจืืื ืืืจืืื ื ืืืงืื ืืืืืช ืืฉืขืจ.
ืืื ืืฉ ืืื ืืจืืืื ืืืืชืืื ืื ื ืืืื ืืงืจืืฉื ืื, ืฉืงืื ืืืืืฉ ืืจืื ืืืฅ. ืื ืืืืกื ืืจืืื ืืืืืื, ืื ืชืืฆืืช ืงืืืคืช ืืืจื ืืื ื ืืืืงืื ืื ืืืืื ืืืกืืืขืื ืืื ืืขืช ืืจืืืืื ืืจืืืื ืขืืืง, ืืคืจืขืช ืงืจืืฉื ืื ืืืืจื ืฉืืืจื ืืื ืืืคืืขื ืืจืื ืืชืืชืื ื.11,12
6. ืืงืคืืื ืขื ืืืืืื ืช ืืืื
ืืืช ืืืืคืื ืืคืฉืืืื ืื ืืืขืืืื ืืืืชืจ ืืืืืืื ืืจืืืื ืืื ืืืงืคืื ืขื ืืืืืื ื ืืืื. ืฉืืคื ืืืืื ืืขืชืื ืงืจืืืืช ืขื ืกืืื ืืืื, ืืืืืื ืืคื ื ืืืืืื. ืืืฉืจ ืกืืื ืืื ื ืืืื, ืืืืจ ืืืืื ืืืืื ืขื ืืกืืก ืืืืืืื ืืื ืืืืื ืืฆืืื. ืืืืืฅ ืื ืืฉืืช ืืืืื ืื ืืืืืื ืื ืืงืื ืืฉืืืื ืฉื ืืืขืื ืืื ืืขืชืื ืงืจืืืืช, ืืื ืฉืืืื ืืืืืก ืืืฉืขื ืืช ืืืืืื.
7. ืขืจืืช ืืืืื ืืชืืกืคื ืชืืื ื ืืจืืืื ืืืืืืื
ืืื ืืืงื ืขื ืืืจืืื, ืื ื ืกืืืื ืฉื ืืชืืกืคืื ืฉืืืืืื ืืขืืืจ ืืื ืืืืฉืืจ ืืจืืืื ืืืจืคืชืงื ืืืื ืฉืืื:
- ืืืืคืื ืืืจืื: GABA ื- L-theanine.
- ืืืืืืง ืืืขืจืืช ืืืืกืื ืืช: ืืืืืื C, ืืืฅ, ื- ืคืจื ืืกืืืืง
- ืืฉืื ื ืื'ื ืื: ืืืืื ืื ื- ืืื ืืืื
- ืืืจืืืืช ืืจืืืื: ืชืืฆืืช ืงืืืคืช ืืืจื ื- ื ืืืืงืื ืื
- ืืขืืืื ืืืจืืืืช ืืืขืืื: ืคืจืืืืืืืงื, ืื ืืืื ืขืืืื, ื- ื'ืื ื'ืจ
- ืืืืืจืฆืื: ืืืงืืช ืืืงืืจืืืืืื
ืกืืืื
ืฉืืืจื ืขื ืืจืืืืช ืืืื ืืืื ืืื ื ืืืจืฉืช ืชืืื ืืช ืืกืืืืช. ืขื ืืื ืืชืืงืืืช ืืืืคืื ืืืกืืกืืื ืืืื, ืืื ื ืืจืืฉ, ืฉืืืจื ืขื ืจืืช ื ืืืืื, ืืชื ืขืืืคืืช ืืฉืื ื ืืืืืจืืช ืืืื ืืืืืช, ืชืืืื ืืชืืื ืืืื ื ืืืืขืืช ืฉื ืืืคืื. ืืจืืืช ืืื ืชืืกืคื ืืืื ืืฉืืืื ืืืืื ืืกืคืง ืฉืืืช ืชืืืื ื ืืกืคืช, ืืืืืืื ืฉืชืืืจื ืืืืชื ืขื ืจืง ืืืืจืื ืืช ื ืืืจืื.
ืืงืืจืืช:
- Deshpande SS, Kurdi M, Baiju A, et al. Comparison of the effects of two amino acids, Gamma-aminobutyric acid (GABA) and L-theanine, on sedation, anxiety, and cognition in preoperative surgical patients - A randomized controlled study. J Anaesthesiol Clin Pharmacol. ืื ืืืจ-ืืจืฅ 2025;41(1):112-118. doi: 10.4103/joacp.joacp_417_23. Epub 2024 May 8. PMID: 40026748; PMCID: PMC11867345.
- Hemilรค H, Chalker E. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013 Jan 31;2013(1):CD000980. doi: 10.1002/14651858.CD000980.pub4. PMID: 23440782; PMCID: PMC8078152.
- Wessels I, Maywald M, Rink L. Zinc as a Gatekeeper of Immune Function. Nutrients. 2017 Nov 25;9(12). pii: E1286.
- Science M, Johnstone J, Roth DE, Guyatt G, Loeb M. Zinc for the treatment of the common cold: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. CMAJ. 2012 Jul 10;184(10):E551-61. doi: 10.1503/cmaj.111990. Epub 2012 May 7. PMID: 22566526; PMCID: PMC3394849.
- Tiralongo E, Wee SS, Lea RA. Elderberry Supplementation Reduces Cold Duration and Symptoms in Air-Travellers: A Randomized, Double-Blind Placebo-Controlled Clinical Trial. Nutrients. 2016 Mar 24;8(4):182. doi: 10.3390/nu8040182. PMID: 27023596; PMCID: PMC4848651.
- Herxheimer A, Petrie KJ. Melatonin for the prevention and treatment of jet lag. Cochrane Database of Systematic Reviews 2002, Issue 2. Art. No.: CD001520. DOI: 10.1002/14651858.CD001520.
- Abbasi B, Kimiagar M, Sadeghniiat K, Shirazi MM, Hedayati M, Rashidkhani B. The effect of magnesium supplementation on primary insomnia in elderly: A double-blind placebo-controlled clinical trial. J Res Med Sci. 2012 Dec;17(12):1161-9. PMID: 23853635; PMCID: PMC3703169.
- McFarland LV. Meta-analysis of probiotics for the prevention of traveler's diarrhea. Travel Med Infect Dis. 2007 Mar;5(2):97-105. doi: 10.1016/j.tmaid.2005.10.003. Epub 2005 Dec 5. PMID: 17298915.
- Nunes CP, Rodrigues CC, Cardoso CAF, Cytrynbaum N, Kaufman R, Rzetelna H, Goldwasser G, Santos A, Oliveira L, Geller M. Clinical Evaluation of the Use of Ginger Extract in the Preventive Management of Motion Sickness. Curr Ther Res Clin Exp. 2020 Jun 15;92:100591.
- Li Z, Wu J, Song J, Wen Y. Ginger for treating nausea and vomiting: an overview of systematic reviews and meta-analyses. Int J Food Sci Nutr. 2024 Mar;75(2):122-133. doi: 10.1080/09637486.2023.2284647. Epub 2014 Dec 10. PMID: 38072785.
- Belcaro G, Cesarone MR, Rohdewald P, et al. Prevention of venous thrombosis and thrombophlebitis in long-haul flights with pycnogenol. Clin Appl Thromb Hemost. 2004 Oct;10(4):373-7.
- Cesarone MR, Belcaro G, Hu S, et al. Prevention of venous thrombosis in long-haul flights with Flite Tabs: the LONFLIT-FLITE randomized, controlled trial. Angiology. 2003 Sep-Oct;54(5):531-9
โืืชื ืืืชืืจ:โ ืืจืื ืืืจืืืืช ืืื ืื ื ืืขื ืืืืื,,,